Köyümüzde kullanılan kelime ve deyişler...

Açıklama:
1) Bazı kelimelerde yanında yıldız bulunan (*)ünlü harfler uzun okunursa, kelime, anlam kazanır.
2) Günlük konuşmalarımızda bazı kelimelerin esas hallerindeki son harfler düşmüştür, o halleriyle kullanılmaktadır; "gel" yerine "ge" gibi.
3) Bunlar bizim kültürümüz diyebileceğimiz ve anne-babamızdan veya çevremizden duyduğumuz kelime veya deyişlerdir..
4) Yanlış bilineni, farklı bilineni veya bilmediklerimiz çoktur. Bunların bir başlangıç olması dileklerimizle ..

Toplam Kelime : 255

Aga (.-)

Abi

Aha (..)

1) İşte anlamında bir işaret sözü, 2) Şaşkınlık sözü

amederi (....)

üstünkörü, özensiz, her an yıkılacak, bozulacak gibi

Andavallı (....)

Kendini bile idare edemeyen zavallı durumunda olan kişi

Angare (.-.)

İmece; beraberce bir işi köy adına yapma

Appacık (-..)

Beyaz, temiz, çok temiz

Aretlik (...)

Ahretlik, ahret kardeşliği (erkekler için)

arşak (-.)

iplik eğirmede kullanılan iğe takılan ve iğin düzgün dönmesini sağlayan ağırlık

Arış	Öküz arabasının bir parçası

ayink

kadınların, kendi aralarında düğün veya başka bir nedenle yaptıkları eğlence; oyun oynamaları

çamka

El veya (hayvanlar için) pençeleri ile vurma, çamkalamak:tırmıklamak, el ile almak

çüğür

meyva ağacının iri dikeni

çekelez

Sincap

çemkirmek

kızgınlıkla ve hiddetle (hedef gözetmeden) söylenmek

çepel

İçine yabancı madde karışmış madde

çepin

Fide gibi küçük bitkileri çapalamak için kullanılan küçük çapa.

çetlemik

yabani keçiboynuzu veya yabani fıstık ağacı

çınkı

Ateşin yanarken etrafa saçtığı, küçük yanan parçaları

öcelen olmak

Ani bir durum karşısında, telaşlanıp elin-ayağın birbirine karışması; acele ile sorunu çözmek için davranmak

önkatlama

Toplayıp götürme; derleme, toparlama

örende (-..)

üvendere; uzun ince ucu çivili, hayvanları dürtmek için kullanılan sopa

üflük

ıslık

ünnemek

çağırmak

Badılcan

Patlıcan

Bağdaş kurmak

Kişinin ayaklarını önüne, üst üste koyması ve oturması

Böğürmek

1) Sığır cinsi bir hayvanın güç gösterisi olarak bağırması, diğer biri(leri)ne meydan okuması 2) Çok öfkeli birinin yüksek sesle bağırması(nın anlatılması)

Böğet, bövet

Su önüne yapılan engel; a)Bövet kurmak b)Bövet yapmak

böğlek

ilkbaharda sığırlara musallat olan bir sinek; sığırları ısırarak yumurtalarını sığır derisi altına bırakıp üreyen bir asalak sinek

Büber

Biber

Bici (..)

Civciv

bigeremiye; birgereme

aynı büyüklükte

Bocut

Ağzı geniş, küçük testi

Bondürük (-..)

Boyundürük; İnek veya öküzlerin boynuna takılarak arabayı çekmesi sağlanan alet, düzenek

Bozarmak

Herhangi bir etkiden dolayı bir şeyin renginin değişmesi, koyulaşması, bozulması

Buba

Baba

Bubamoğlu, bubamolu

1)Genellikle, erkek kardeşlerin büyüklük sırasına bakılmadan birbirlerine hitap şekli 2)Samimi birine hitap şekli

Burunsuluk

İnek, öküz gibi hayvanların burnuna takılan ve bir şeyler yemelerini engelleyen örgülü alet; sepet

Buymak

Üşümek, donmak

Bıldır

Geçen sene, geçen yıl

Bıydi (.-)

Buğday

Câre (-.)

Sigara

cerge

Keçi veya koyun kışlakları yanına yapılan ve çobanın içinde barınabileceği yapı.

Cigara

Sigara

cılasılım

(Acıma duygusu ile) çok güzel, çok iyi

cırcır

1)Fermuar 2)20-25cm çapındaki çelik halkadan yapılan ve kıvrık bir telle sürülen oyuncak 3)İshal

cırcır böceği

Ağustos böceği

Dada

Çocuk

dalap etmek

bir şeyi yapmak için atak etmek

Danıma gitmek

Hayret etmek, Şaşırıp kalmak

Daş

Taş

depişmek

Huysuzlanarak hareket etmek, kıpırdanmak

Diğnek

Deynek, Asa, Baston

Dur

Dumâ (.-)

Burunun ve boğazın tıkalı olma rahatsızlığı

duvak sabahı

Evlilikte ilk geceden sonraki sabah

Ekseri

Genellikle

Emme	Ama, fakat, lakin

Encek

Yavru köpek yada kedi

evselemek

rüzgarda savurmak

Eşkere; eşgeri

Açıkça

Fasille

Fasulye

feniktirmek

Genellikle, bir hayvanın bir yere gelmekten vaz geçirmek, yozukturmak

fentli

art niyetli (kişi)

Fışkancak

Ağaçlarda yeni sürüm uzun filizler

Gancık

1) Dişi 2) Hileye başvuran, hilekar, hile yapan

Gancıklamak

Hileyle birini aldatmak ve fizikî olarak onu altetmek

Gandak, gandalık

Binaların saçaklarının binadan dışarıya taşan kısmı

Gaplan

Kaplumbağa

Garaful; karaful

Bir şeyin başka bir şeye göre görünmeyen kısmı

gazgalaç

Fide dikerken kullanılan ucu çatallı çubuk, dikenek

Gâdeş (-.)

Ahret kız kardeş (Kızlar ve kadınlar için)

Gônümek (-..)

1) yumuşayarak olgunlaşmak, 2) çok yorulmak

Gônek

Gömlek

Gök	Başına geldiği kelimeyle belirtilen nesnenin yeşil olduğunu belirtir; a)Gök elma; Olmamış, yeşil, ham elma b) Gömgök tarla: Tarlaya ekilenlerin çok yeşil olması

Görem (.-)

Görelim

Göze	Çorap gibi yün eşyaların deliklerini örerek tamir etme

Gözemek

Göze işlemini yapmak

Gûvi (.-)

Damat

Gel

geçme

bir kişiyi başka birine kötüleyerek anlatma

Gelêm (.-)

Gelelim

Getge, getige

Getir gel; Getir

Gidêm (.-)

Gidelim

Gidişken

Kaşıntı, kurdeşen

Gidişmek

Kaşınmak

Goca Adam

(Genellikle yaşlılar için) kadının eşi, kocası

Goca Ana; gocana

Gadeş, Ahretlik, (kankardeş) anası

goca çay

Kocabaş Çayı

Goca Buba

Gadeş veya aretlik babası

Goca desti

Büyük ağızlı iri testi

Goca garı

(Genellikle yaşlılar için) Erkeğin hanımı

goca yel

lodos

Gocapaşa

Büyükpaşa Köyü

gocuk

Kalın palto

Goucu

Dedikodu yapan kişi

Goz (-)

Ceviz

Gulü

Hindi

Gırnata

Klarnet

Gıygıdı

Keman

Gız

Kız Evlat

hadigâri (..-.)

1) Bu kadar yeter 2)(Şaşkınlıkla) daha fazla olamaz...

Harana

Büyük tencere

hıyallamak

1. Hissetmek, sezmek. 2. Farkına varmak: Ali bu işi hıyalladı gibi geliyor. 3. Hayal görmek.

hışır

kelek, olmamış kavun

iç gönek ( -.)

Atlet, fanila yerine içe giyilen, amerikan bezinden dikilmiş giysi; içlik

ilâna (.-.)

Lâhana

ilbada

labada, labada bitkisi

ilkin

önceden, eskiden

ilkyaz

İlkbahar

incek

İnecek

inge

yenge

inkas

şaka olarak; (inkastan kokuttum)

irezil

rezil, utanmaz (Genellikle, kelime başında "r" sesi kullanılmaz, muhakkak bir ön ek alır)

isi (-.)

yanmış odun parçası

isıran (-..)

Tekne kazımaya veya hamuru kesmeye yarayan demirden yapılmış bir tarafı yassı ve düz, diğer tarafı uzun saplı alet

ivikleme

kabuklu şeyleri elle açıp çıkarma; bezelyeleri iviklemek:bezelyelerin kabuklarını soyarak içlerini çıkarmak

iyreklenmek

oyalanmak

işimik (-..)

Ekşimik

işlek

İş atölyesi, Sanat sahibi kişilerin çalışma yeri, işyeri

iğ	Türkiye genelinde "kirman" diye de tanınan ve iplik eğirmede kullanılan alet

kancık; gancık

1. (Hayvanlarda) dişi 2. Hileye başvuran kişi

Kapalı bazar

Pazar (günü); cumartesi ile pazertesi günleri arası

kapanca

örme, sığ sele

Karaful; garaful

Bir şeyin başka bir şeye göre görünmeyen kısmı

karagöz

ilkbaharda suyun bol olduğu yerlerde suyun çıktığı yer

karamık

böğürtlen meyvası

Kavsara

Ağaçtan çıkarılan şerit şeklindeki ince tahtalardan örülmüş (sepet).

Kôlük (-.)

Köy hali, köyle ilgili

Könkürlemek

Ortam değiştirmekten dolayı, gevşemek

Köpen

Çocuk bezi

Künge

Çöp, çöp artığı

küskü

bir şeyi kaldırmak için ya da bir şeyleri karıştırmak için kullanılan kalın bir ağaç dalı veya demir bir çubuk

kekme

gaga

Keleter

İri, derin sele

Kemre

Gübre

Kepir

Kabarmış yumuşak toprak

Kesik

Ekşimiş sütten yapılan peynir

Kesmik

Harmanda savrulan tahıldan alınan ve ayrılan kalın saman

Kevşir

Ağaçtan oyulmuş su içmeye yarayan kap; ağaç tas

kirkit

halı ve kilim dokumada ipleri sıkıştırmak için vurularak kullanılan alet

kostak

yakışıklı, güzel

Kırımsa

Bir kar yağış şekli; küçük ve hızlı; sanki tek kar taneciği

Lafa bağdaş kurdurtmak

Çok düzgün ve kıvrak konuşmak, kişinin kendini dinletmesi

langadanak (-...)

(şaşkınlık içinde) aniden (olan bir iş, bir olay)

Löbet

Nöbet; 1)Kö löbeti: Köy hane halkının hane sırası ile belirli zamanlarda camiye sofra çıkarması 2) Râmezen löbeti:Ramazan ayında sıra ile verilen, camiye çıkarılan sofra

lokurga

böğlek sineğinin sığır derisi altına bıraktığı yumurtanın kurtcuk haline gelip deride kabartı oluşturması

Manavşır

Kertenkele

müzevir

muhbir, ihbar eden

Meldin (-.)

Keten ipliğinden yapılmış kilim

metel (atmak)

mani (söylemek)

meymenetsiz

suratsız; kendinden bekleneni vermeyen kişi

Minît (.-)

Fırına ekmek hamuru taşımak için tahtadan yapılmış veya ağaçtan oyulmuş bir sıra gözden oluşan araç

Misir

Mısır bitkisi

moru	genellikle, kadın ve kızların birbirilerine karşı hitapları; soru cümlesinden sonra söylenir, (anlamsız bir kelime)

mıcırık çıkarmak

(Oyunda) bozgunculuk yapmak, bozmak

mıymıntı

uyuşuk, kararsız

mızlamak

1) ağlamak, 2) ağlar gibi yapmak

mızıkmak

vaz geçmek

mışmak

(Çocuk dilinde) oyun oynamaktan vazgeçmek, oyundan caymak

Nedeşce

Nişasta

Nevazil (.-.)

Nezle rahatsızlığı

neşât (.-)

keyif,istek; neşâtı olmaması:keyfinin yerinde olmaması, neşâtının yerinde olması: istekli olması, keyfinin yerinde olması

nodas

Lodos rüzgarı

okuntu

Davetiye olarak verilen şeker ve mendil gibi şeyler

oolan; ôlan; oğlan

Oğul, erkek evlat

Oyurtmak

Bir işi yapmamak için oyalanmak

pantul, pontul

pantolon

paspanaklı

pasaklı, çevresine ve kendine bakmayan, bakımsız, düzensiz kişi

patlak

1) suyun çıktığı yer 2) Büyük su testisi

Pînir (-.)

Peynir

Pehlemek (-..)

Karşı taraf hakkında, gizli veya açık bilgi toplamak

Perese; perense

Fide, sebze fidesi

peş	Aslı "peh" olan kelime 'Eğik olarak kesilmiş kenar' demektir.

Peşkir

Havlu

Pıransa

Pırasa

r, R harfi ile başlayan kelimeler

Kelimelerin r harfi ile başlaması, köyümüzün konuşma dilinde, genellikle, yoktur. Kelimeler başlarına harf alarak değişir. Örnek: Ramazan(isim)-->Iramadan, Ramazan(ay)-->Iramezen, Recep-->Erecep, razı(olmak)-->ırazı(olmak), Remzi-->İremzi, reis-->ireyis, rende-->irende, radyo--> ıradyo, raf-->ıraf, reçel-->ıreçel,...gibi.

rappadanak, rap diye

aniden

Sabâlan (.-.)

Sabahleyin

sadeyağ

Tereyağı

söbü	basık, tam daire olmayan, eliptik

söve, söven

Tarlayı hayvanlardan korumak için yapılan avluya dikilen her bir kazık

Sövmek

küfretmek

sümdük

kişinin işe yaramaz bir durumda olması; serseri, uyuşuk

sürüntü

kişinin bir işe yaramadan, etrafına zarar vererek kötü bir durumda yaşaması

Sepi

Çeyiz

Sepinmek

Çeyiz hazırlayarak evlenmeye hazırlık yapmak

Sepmek

Çeyiz hazırlamak

setre

ceket

siymek; siğmek

sıvı maddenin bulunduğu yerden incecik çıkıp, fışkırarak akması

siyt	Seğirt; koş

sudan geçme

yıkanma

sıkı	pinti, elinden bir şey alınamayan kişi

Taklim

Takvim

Tâla * (-.)

Tarla

Tehlemek

Karşı tarafı,bilgisi dışında izleyerek, gözlemek

Tekmek

Değmek, dokunmak

tille

hayvanları bağlamak için kullanılan ip

tırka

Kapının kapalı durması için kullanılan düzenek

Tırlamak

Koşarak kaçmak

Urba

Elbise

velveleye vermek

gereksiz yere bir şeyleri öne atarak dikkati dağıtmak

Yal	Köpek yiyeceği olarak, değişik artık yiyeceklerden, hazırlanan sıvı karışım

yalabık

kaygan yapıda olamak

yangabız

Sahtekar; bir işi,zor grldiği için, yapmaktan kaçınan kişi

Yapâm (.-)

Yapalım

yarcanmak

çekinmek

Yarmak

1) Çoçuğu memeden ayırmak 2) Tavuğun civcivlerini kendine bağımlı olmasından ayırması, serbest bırakması

yartmak

Bitkilerde filizin gövde ile birleşme yerinden koparılması

yastaç

Yuvarlak, tahtadan yapılma, ayaklı ve üzerinde hamur açılabilen düzenek

yavuklu

nişanlı

yavız

güzel, iyi

Yağmur çoğacı

Yağmur yağmadan önce, havanın sıkıntılı, sıcak olması durumu

yüksünmek

çekinmek

yüksürmek

bir isteğini yerine getirtmek için ısrarla istemek, zorlamak

yozukmak

Bir yere gelmekten, bir yerde bulunmaktan vazgeçmek

zöbek

koçan

zebil (olmak)

perişan (olmak)

Zelve

Koşum hayvanının boyundürükten sırılmasını engelleyen ve boyundürüğün uçlarına takılan sopa

Zıngıldamak

Sallanmak, hareket etmek, kıpırdamak

zıngıldayıp gitmek (gelmek)

bir şeyi götürmesi (getirmesi) gerekirken, eli boş olarak gitmek (gelmek)

zıngılkoç

tahtaravalli; bir kazığın üzerine konan çatala takılan sırığa asılarak döndürülen oyuncak

şarpa

eşarp; başörtüsü

şîtan Arabası (-.)

Bisiklet

şeremet

Yaramazlık yapan çocuk, şımarık

şitan (-.)

Şeytan

şılak

Parlayan, Parlak şey

şıptık

Terlik

ırgalamak

1) Bir şeyi sallamak, 2) İlgilenmek

Deyişler :

Köpek külahı ne yapacak, tin tin ederken düşürür	Bir işe layık olmayan, o işi sürdüremez, devam ettiremez.
Kulak şapırdatmak	Duyduğu, anladığı bir şeyle ilgilenmemek
Üstüne çekmek	Alınmak
Kız çekmek	(Ergenler için) Kız kaçırmak
Şitanın kıç baca	Şeytanın kıç bacağı: çok bilmiş, çok yaramaz

Daha aklımıza gelmeyen ve günlük hayatta kullandığımız kelimeler mutlaka vardır.Bu konuda bildiklerinizi bize mail yoluyla bildirebilirsiniz. Kaynak ve derleme :Hüseyin BAYRAM

Sayfa Başı